Uchwała Sądu Najwyższego ws. godzin nadliczbowych nauczycieli – omówienie

26 lutego 2025 r. Sąd Najwyższy w rozszerzonym składzie 7 sędziów, wydał uchwałę w sprawie III PZP 3/24, stwierdzając, że praca nauczycieli wykonywana ponad 40-godzinną tygodniową normę czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych.

“Trzeba podkreślić, że płacenie za przekroczenie norm czasu pracy, czyli za nadgodziny, jest zasadą w polskim systemie prawnym. Jak ktoś pracuje dłużej, to polskie prawo pracy mówi mu o tym, że ma prawo do dodatkowej zapłaty lub rozliczenia tych przekroczeń czasem wolnym” – podkreślił w uzasadnieniu uchwały sędzia SN Piotr Prusinowski.

Pogląd zawarty w uchwale z pewnością będzie uwzględniany w orzecznictwie sądowym dotyczącym ustalenia prawa do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych nauczycieli.

Krzysztof Lisowski, prawnik Biura Zarządu Głównego ZNP: Godziny nadliczbowe są to godziny realizowane ponad tygodniową normę czasu pracy – tj. ponad 40 godzinę pracy w tygodniu. W  przypadku nauczycieli istnieją godziny nadliczbowe na zasadzie odesłania z art. 91c ust. 1 KN zastosowanie mają przepisy Kodeksu pracy dotyczące pracy w godzinach nadliczbowych.

ZNP zwraca również uwagę, że nieprawdziwa jest rozpowszechniana przez Ministerstwo Edukacji Narodowej informacja sugerująca, jakoby istniała utrwalona linia orzecznicza Sądu Najwyższego, z której miałoby wynikać, iż do nauczycieli nie stosuje się przepisów Kodeksu pracy dotyczących pracy w godzinach nadliczbowych.

Do dnia 26.02.2025 r. Sąd Najwyższy nie wydawał wyroków, które dotyczyłyby kwestii prawa nauczycieli do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych. Kwestia ta była natomiast wielokrotnie rozstrzygana przez sądy powszechne, których jednolita linia orzecznicza wskazuje, iż nauczyciele mają prawo do wynagrodzenia za pracę w 41-pierwszej i kolejnych godzinach w tygodniu liczonego zgodnie z przepisami Kodeksu pracy regulującymi zasady wynagradzania za godziny nadliczbowe.

Oto niektóre z nich:

1. wyrok Sądu Rejonowego w Gliwicach z 20.10.2008 r.  VI P 165/07,
2. wyrok Sądu Okręgowego w Gliwicach z 16.04.2009 r. VIII Pa 35/09,
3. wyrok Sądu Okręgowego w Legnicy z 20.12.2012 r., V Pa 203/12,
4. wyrok Sądu Rejonowego w Lubinie z 2.04.2015 r., IV P 383/14,
5. wyrok Sądu Rejonowego w Grudziądzu z 27.09.2016 r., IV P 197/16,
6. wyrok Sądu Rejonowego w Goleniowie z 15.12.2021 r., IV P 190/14,
7. wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z 15.07.2022 r., VI Pa 48/22.

O wyrokach tych MEN było wielokrotnie informowane nie tylko przez związki zawodowe, ale także przez poszczególnych nauczycieli (petycja z 1.08.2023 r.).

Ze szczegółowym opisem skutków uchwały SN dla nauczycieli można zapoznać się poniżej:

Ponadto ZNP przygotował wzór wezwania dyrektora do zapłaty wynagrodzenia za przepracowane godziny nadliczbowe. Wynagrodzenia tego można dochodzić przez okres trzech lat od dnia, w którym wynagrodzenie to winno było być wypłacone (wynagrodzenie za godziny nadliczbowe wypłaca się z dołu w ostatnim dniu miesiąca, a jeżeli ostatni dzień miesiąca jest dniem wolnym od pracy wynagrodzenie, to wypłaca się w dniu następnym). Przerwanie biegu przedawnienia wymaga skierowania sprawy na drogę sądową.

W celu uzyskania wynagrodzenia wystosuj do dyrektora zatrudniającej Cię szkoły wezwanie według wzoru ZNP (załącznik TUTAJ).

W przypadku braku wypłaty wynagrodzenia w terminie 7 dni od dnia złożenia ww. wezwania:

1) poinformuj właściwego miejscowo prezesa Oddziału ZNP, który skieruje wystąpienie do Państwowej Inspekcji Pracy, a ta wyda dyrektorowi nakaz wypłaty wynagrodzenia

albo

2) skontaktuj się z Oddziałem ZNP w Gdyni, który pomoże Ci wnieść pozew do sądu pracy.

Ponadto, jeżeli dyrektor szkoły nie zapewnia Ci nieprzerwanego odpoczynku dobowego i tygodniowego, możesz dochodzić dodatkowych roszczeń. Nauczyciel ma bowiem prawo w każdej dobie do:

• co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku, o którym mowa w art. 132 § 1 Kodeks pracy
• oraz do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego na zasadach określonych w art. 133 § 1 Kodeksu pracy.

Jak wskazuje Sąd Okręgowy w Legnicy w wyroku z 20.12.2012 r., V Pa 203/12 szkoła, która nie zapewnia nauczycielowi tego odpoczynku winna zapłacić na rzecz nauczyciela stosowane zadośćuczynienie. O fakcie naruszania Twojego prawa do nieprzerwanego odpoczynku także poinformuj prezesa Oddziału ZNP albo prawnika.