Ministerstwo Edukacji Narodowej opublikowało założenia zmian w Karcie Nauczyciela. W większości są one zbieżne z postulatami ZNP zgłaszanymi podczas prac grup roboczych w ramach Zespołu ds. pragmatyki zawodowej nauczycieli, o którego powołanie Związek wnosił w ubiegłym roku.
Podstawowe założenia projektu:
- Skrócenie okresu zatrudnienia nauczyciela początkującego, na podstawie umowy o pracę na czas określony z dwóch lat szkolnych do jednego roku szkolnego. Po upływie tego okresu, po spełnieniu warunków określonych w ustawie – Karta Nauczyciela, nauczyciel ten byłby zatrudniany na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. W związku z tą zmianą przyspieszony zostanie termin dokonania oceny pracy nauczyciela odbywającego przygotowanie do zawodu nauczyciela, o której mowa w art. 6a ust. 1da ustawy – Karta Nauczyciela, oraz termin przeprowadzenia przez nauczyciela zajęć, o których mowa w art. 9fa ust. 1 ustawy – Karta Nauczyciela, tak aby zostały przeprowadzone do końca 11 miesiąca odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela;
- Doprecyzowanie obowiązków mentora określonych w art. 9ca ust. 12 pkt 4 i 5 ustawy – Karta Nauczyciela w zakresie wymiaru zajęć, które mentor prowadzi w obecności nauczyciela odbywającego przygotowanie do zawodu nauczyciela i zajęć prowadzonych przez tego nauczyciela, a obserwowanych przez mentora. Mentor zostanie również włączony do składu komisji, o której mowa w art. 9fa ust. 5 ustawy – Karta Nauczyciela, w obecności której w ostatnim roku odbywania przygotowania do zawodu nauczyciela nauczyciel, który w tym okresie uzyskał co najmniej dobrą ocenę pracy, jest obowiązany przeprowadzić zajęcia w wymiarze 1 godziny;
- Uregulowanie w ustawie – Karta Nauczyciela przypadków, w których nauczyciel zachowuje albo traci prawo do wynagrodzenia za przydzielone ale niezrealizowane godziny ponadwymiarowe, oraz uregulowanie w jednolity sposób dla nauczycieli szkół prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego i organy administracji rządowej sposobu ustalania liczby godzin ponadwymiarowych w tygodniach, w których przypadają dni usprawiedliwionej nieobecności w pracy nauczyciela lub dni ustawowo wolne od pracy, oraz w tygodniach, w których zajęcia rozpoczynają się lub kończą w środku tygodnia. Proponuje się, aby co do zasady, wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe przysługiwało za zrealizowane godziny zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych. Od tej zasady będą przewidziane jednak wyjątki, zgodnie z którymi nauczyciel otrzyma wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe, mimo że w danym tygodniu nie zrealizował zajęć przydzielonych w arkuszu organizacyjnym szkoły. Dla ustalenia wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe, niezrealizowane godziny zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych będą uważane za zrealizowane, jeżeli zamiast tych zajęć nauczyciel zrealizuje w tym samym dniu przydzielone przez dyrektora szkoły zajęcia opiekuńcze lub wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 ustawy – Karta Nauczyciela, np. będzie sprawował opiekę nad uczniami na wycieczce szkolnej, uczestniczył w przeprowadzaniu odpowiednio: egzaminu ósmoklasisty, egzaminu zawodowego, egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe, egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie lub egzaminu maturalnego – z wyjątkiem części ustnej. Dla ustalenia wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe, niezrealizowane godziny zajęć indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego lub indywidualnego nauczania, o których mowa w art. 127 ust. 2 ustawy – Prawo oświatowe, będą uważane za zrealizowane, jeżeli niezrealizowanie tych zajęć nastąpi z przyczyn niedotyczących nauczyciela, a nauczyciel był gotów do realizacji tych zajęć. Dla ustalenia wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe w tygodniach, w których przypadają dni usprawiedliwionej nieobecności w pracy nauczyciela lub dni ustawowo wolne od pracy, oraz w tygodniach w danym miesiącu, w których zajęcia rozpoczynają się w innym dniu niż poniedziałek lub kończą w innym dniu niż piątek – za podstawę ustalenia liczby godzin ponadwymiarowych będzie przyjmowany tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć określony w art. 42 ust. 3 ustawy – Karta Nauczyciela lub ustalony na podstawie art. 42 ust. 4a albo 7 tej ustawy, pomniejszony o 1/5 tego wymiaru lub 1/4, gdy dla nauczyciela ustalono czterodniowy tydzień pracy, za każdy dzień nieobecności w pracy lub dzień ustawowo wolny od pracy. Liczba godzin ponadwymiarowych, za które przysługuje wynagrodzenie w takim tygodniu, nie będzie mogła być jednak większa niż liczba przydzielonych nauczycielowi godzin ponadwymiarowych;
- Uregulowanie w ustawie – Karta Nauczyciela szczegółowych warunków obliczania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw w jednolity sposób dla nauczycieli szkół prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego i organy administracji rządowej;
- Zmiana przesłanki przydzielenia nauczycielowi godzin ponadwymiarowych. Obecnie art. 35 ust. 1 ustawy – Karta Nauczyciela stanowi, że nauczyciel może być zobowiązany do pracy w godzinach ponadwymiarowych tylko w szczególnych przypadkach podyktowanych wyłącznie koniecznością realizacji programu nauczania, co powoduje wśród dyrektorów szkół wątpliwości, czy możliwość ta dotyczy tylko nauczycieli, którzy w swojej pracy realizują program nauczania. Proponuje się, aby nauczyciela można było zobowiązać do pracy w godzinach ponadwymiarowych w szczególnych przypadkach wynikających z potrzeb szkoły;
- Wyeliminowanie przypadków przydzielania nauczycielom zastępstw za nieobecnych nauczycieli do realizacji w czasie, w którym powinni oni realizować zajęcia w ramach obowiązującego ich tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć, poprzez wyraźne wskazanie, że godziny doraźnych zastępstw nie mogą być realizowane w czasie realizacji przez nauczyciela zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz ustalonych w planie zajęć tego nauczyciela;
- Ujednolicenie tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć nauczycieli praktycznej nauki zawodu z tygodniowym obowiązkowym wymiarem godzin zajęć nauczycieli teoretycznych przedmiotów zawodowych w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe – proponuje się aby obydwie grupy nauczycieli obowiązywał taki sam tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć, tj. 18 godzin tygodniowo;
- Rozszerzenie uprawnień nauczycieli w zakresie nagrody jubileuszowej – wysokość nagrody za 40 lat pracy proponuje się podwyższyć z 250% do 300% wynagrodzenia miesięcznego. Ponadto proponuje się wprowadzenie nagrody jubileuszowej dla nauczycieli za 45 lat pracy w wysokości 400% wynagrodzenia miesięcznego;
- Umożliwienie nauczycielom, którym do nabycia prawa do emerytury brakuje mniej niż rok, skorzystania z urlopu dla poratowania zdrowia na leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitację uzdrowiskową;
- Wyłączenie możliwości powierzania przez wojewodów kuratorom oświaty, w oparciu o art. 20 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz. U. z 2023 r. poz. 190, z późn. zm.), prowadzenia należących do właściwości wojewody spraw dotyczących powoływania i odwoływania komisji dyscyplinarnych dla nauczycieli, funkcjonowania tych komisji oraz nadzoru nad pracą rzeczników dyscyplinarnych, określonych w rozdziale 10 ustawy – Karta Nauczyciela;
- Korzystniejsze odprawy w związku z przejściem na emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne – proponuje się, aby w tych przypadkach nauczycielowi przysługiwała jednorazowa odprawa w wysokości: dwumiesięcznego wynagrodzenia – po 10 latach pracy, trzymiesięcznego wynagrodzenia – po 15 latach pracy, sześciomiesięcznego wynagrodzenia – po 20 latach pracy;
- Wydłużenie terminu na dokonanie oceny pracy nauczyciela w przypadkach, o których mowa w art. 6a ust. 1db, 1dc, 1df i 1dg ustawy – Karta Nauczyciela, tj. w przypadku rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy, przeniesienia do innej szkoły lub udzielenia urlopu bezpłatnego – proponuje się wydłużenie tego terminu z 21 dni do 30 dni roboczych;
- Uregulowanie w ustawie – Karta Nauczyciela kwestii ochrony przedemerytalnej w jednolity sposób dla nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania oraz nauczycieli zatrudnionych na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, z uwzględnieniem warunków wynikających z organizacji pracy szkoły. Co do zasady, nie będzie można wypowiedzieć stosunku pracy nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie mianowania albo umowy o pracę na czas nieokreślony, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. Proponuje się jednak, aby ochrona ta nie miała zastosowania w szczególności w przypadku uzyskania przez nauczyciela prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, w przypadku całkowitej likwidacji szkoły oraz w przypadku uzyskania przez nauczyciela negatywnej oceny pracy;
- Zmiany o charakterze doprecyzowującym w zakresie oceny pracy nauczycieli, awansu zawodowego oraz zatrudniania nauczycieli, w tym:
a) doprecyzowanie przepisów dotyczących dokonywania oceny pracy po rozwiązaniu lub wygaśnięciu stosunku pracy albo przeniesieniu do innej szkoły, w przypadkach gdy nauczyciel miał ustaloną ocenę pracy we wcześniejszych miesiącach. W przypadkach, o których mowa w art. 6a ust. 1db, 1dc, 1df lub 1dg ustawy – Karta Nauczyciela, jeżeli nauczyciel miał dokonaną ocenę pracy w okresie ostatnich 3 miesięcy – ocena ta będzie uważana za ocenę pracy, o której mowa odpowiednio w art. 6a ust. 1db, 1dc, 1df lub 1dg ustawy – Karta Nauczyciela. Proponuje się zatem, aby kolejna ocena pracy nie była dokonywana w krótkim odstępie czasu. Jeżeli natomiast nauczyciel miał dokonaną ocenę pracy w okresie, za który dokonywana jest ocena pracy, o której mowa w ust. 1db, 1dc, 1df lub 1dg ustawy – Karta Nauczyciela, ale wcześniej niż w okresie ostatnich 3 miesięcy – proponuje się, aby jak dotychczas, ocena ta była uwzględniana przy dokonywaniu oceny, o której mowa w art. 6a ust. 1db, 1dc, 1df lub 1dg ustawy – Karta Nauczyciela,
b) zmiana okresu, za który jest dokonywana ocena pracy nauczyciela mianowanego, który zamierza ubiegać się o awans na stopień nauczyciela dyplomowanego, jeżeli w okresie ostatnich 3 lat pracy przez część tego okresu realizował zadania na stanowisku nauczyciela, a w pozostałym okresie zajmował stanowisko dyrektora szkoły, czasowo pełnił obowiązki dyrektora szkoły lub pełnił w zastępstwie obowiązki dyrektora szkoły przez okres co najmniej 6 miesięcy. Obecnie oceny pracy nauczyciela mianowanego, który zamierza ubiegać się o awans na stopień nauczyciela dyplomowanego, dokonuje się za okres ostatnich 3 lat pracy przed dokonaniem tej oceny, co jest problematyczne w przypadku gdy przez część 3-letniego okresu podlegającego ocenie osoba zajmowała stanowisko dyrektora szkoły, czasowo pełniła obowiązki dyrektora szkoły lub pełniła w zastępstwie obowiązki dyrektora szkoły przez okres co najmniej 6 miesięcy, a przez część okresu realizowała wyłącznie obowiązki nauczyciela. Dlatego też w przypadku tych osób w zakresie dokonywania oceny pracy proponuje się rozwiązanie analogiczne, jak w przypadku nauczycieli, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 1b i 1c oraz art. 9ca ust. 10 ustawy – Karta Nauczyciela. Jeżeli w dniu dokonywania oceny pracy nauczyciel nie będzie już zajmował stanowiska dyrektora szkoły, pełnił czasowo obowiązków dyrektora szkoły lub nie będzie pełnił w zastępstwie obowiązków dyrektora szkoły przez okres co najmniej 6 miesięcy, proponuje się, aby ocena pracy nauczyciela, o którym mowa w ust. 1dd ustawy – Karta Nauczyciela, była dokonywana za okres pracy na stanowisku nauczyciela, jednak nie krótszy niż 9 miesięcy. Jeżeli natomiast w dniu dokonania oceny pracy, o której mowa w art. 6a ust. 1dd ustawy – Karta Nauczyciela, nauczyciel będzie zajmował stanowisko dyrektora szkoły, czasowo pełnił obowiązki dyrektora szkoły lub pełnił w zastępstwie obowiązki dyrektora szkoły przez okres co najmniej 6 miesięcy, a wcześniej, w okresie, o którym mowa w art. 6a ust. 1dd ustawy – Karta Nauczyciela, realizował wyłącznie obowiązki nauczyciela, proponuje się, aby ocena pracy, o której mowa w art. 6a ust. 1dd ustawy – Karta Nauczyciela, była dokonywana za okres, w którym nauczyciel pełnił obowiązki dyrektora szkoły, pełnił czasowo obowiązki dyrektora szkoły lub pełnił w zastępstwie obowiązki dyrektora szkoły przez okres co najmniej 6 miesięcy, jednak nie krótszy niż 9 miesięcy,
c) doprecyzowanie art. 6a ust. 8a pkt 9 ustawy – Karta Nauczyciela przez wskazanie, że uzasadnienie oceny pracy nauczyciela zawiera uzasadnienie dokonanej oceny poziomu spełnienia każdego szczegółowego kryterium oceny pracy nauczyciela,
d) określenie w ustawie – Karta Nauczyciela, że nauczyciel nieposiadający stopnia awansu zawodowego, zatrudniony w więcej niż jednej szkole w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć zgodnie z wymaganymi kwalifikacjami albo w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć na podstawie art. 10 ust. 3, odbywa przygotowanie do zawodu nauczyciela w szkole wskazanej przez niego jako podstawowe miejsce zatrudnienia,
e) doprecyzowanie art. 10 ust. 7 ustawy – Karta Nauczyciela określającego przypadki, w których można zatrudnić nauczyciela na podstawie umowy o pracę na czas określony, przez enumeratywne wyliczenie w tym przepisie nauczycieli, którzy mogą być zatrudnieni na jego podstawie, tj. nauczyciele nieposiadający stopnia awansu zawodowego, nauczyciele mianowani i nauczyciele dyplomowani; - Przesunięcie terminu wypłaty składników wynagrodzenia, których wysokość może być ustalona jedynie na podstawie już wykonanych prac – składniki te będą wypłacane miesięcznie lub jednorazowo z dołu do piątego dnia miesiąca, następującego po miesiącu, za który przysługuje to wynagrodzenie;
- Umożliwienie przydzielania nauczycielom praktycznej nauki zawodu i nauczycielom teoretycznych przedmiotów zawodowych godzin ponadwymiarowych w wymiarze wyższym niż określony w art. 35 ust. 1 ustawy – Karta Nauczyciela, ale wyłącznie za zgodą tych nauczycieli;
- Zmiany o charakterze doprecyzowującym w zakresie czasu pracy nauczycieli, w tym:
a) doprecyzowanie art. 42 ust. 7 pkt 1 ustawy – Karta Nauczyciela upoważniającego organ prowadzący szkołę do określenia zasad rozliczania tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć nauczycieli, dla których plan zajęć jest różny w poszczególnych okresach roku szkolnego, tak aby nie było wątpliwości, że odnosi się on wyłącznie do nauczycieli, dla których ustalony plan zajęć w pewnych okresach roku szkolnego nie wyczerpuje obowiązującego tych nauczycieli tygodniowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych,
b) doprecyzowanie art. 42c ust. 3 ustawy – Karta Nauczyciela, zgodnie z którym za zajęcia dydaktyczne, wychowawcze lub opiekuńcze, wykonane w dniu wolnym od pracy, nauczyciel otrzymuje inny dzień wolny od pracy. Proponuje się wskazanie w tym przepisie również zajęć opiekuńczych i wychowawczych uwzględniających potrzeby i zainteresowania uczniów, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 ustawy – Karta Nauczyciela, wykonywanych przez nauczyciela w dniu wolnym od pracy,
c) dodanie w ustawie – Karta Nauczyciela przepisu, zgodnie z którym, w zakresie nieuregulowanym w tej ustawie do ewidencji czasu pracy nauczycieli stosuje się odpowiednio art. 149 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, z tym że w stosunku do nauczycieli nie ewidencjonuje się godzin pracy;
18) doprecyzowanie przepisów art. 49 ustawy – Karta Nauczyciela w zakresie sposobu ustalania środków na nagrody dla nauczycieli za ich osiągnięcia dydaktyczno-wychowawcze, przewidzianych w budżetach wojewodów – będą one wyodrębniane w wysokości proporcjonalnej do liczby nauczycieli, o których mowa w art. 1 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 2 i 3 ustawy – Karta Nauczyciela, zatrudnionych w danym województwie; - Doprecyzowanie przepisu określającego warunki nabycia prawa do pierwszego urlopu dla poratowania zdrowia, tak aby nie rodził on wątpliwości interpretacyjnych. Art. 73 ust. 4 ustawy – Karta Nauczyciela stanowi, że okres 7-letniej pracy w szkole, uzasadniający prawo do urlopu, powinien przypadać bezpośrednio przed datą rozpoczęcia urlopu dla poratowania zdrowia. Sformułowanie „bezpośrednio przed datą rozpoczęcia urlopu dla poratowania zdrowia” rodzi w praktyce wątpliwości interpretacyjne i bywa przyczyną ustalania 7-letniego okresu pracy w szkole w niewłaściwy sposób, powodując tym samym, że od nauczycieli wymagany jest dłuższy okres pracy w szkole niż 7 lat. W związku z tym, że przepisy art. 73 ust. 1a i 3 ustawy – Karta Nauczyciela precyzyjnie określają sposób ustalania 7-letniego okresu pracy w szkole, warunkującego możliwość skorzystania z urlopu dla poratowania zdrowia, w art. 73 ust. 4 ustawy – Karta Nauczyciela proponuje się skreślenie pierwszego zdania, które jest zbędne i prowadzi do niewłaściwego stosowania przepisów w tym zakresie.